Okuma Yazma Öğretim Yöntemleri ve Teknikleri Rehberi Güncel
Bu yazımda okuma yazma öğretme ya da öğretim süreci ile ilgili çok detaylı bir rehber hazırladım. Umarım tüm öğretmen adaylarına ya da velilere katkısı ve faydası olur. Okuma yazma öğretim yöntemleri ve teknikleri
İçindekiler
Ses Temelli Öğretim ile Okuma Yazma Öğretme
Ülkemizde 2005’ten önce cümle ve hece yöntemi kullanılıyordu. 1997’den önce doğan nesil şimdiki okuma yazma öğretme sürecinden farklı bir yöntemle öğrendiler. Bende bunlardan biriyim. Ama yazımızın temel amacı güncel “Ses Temelli Okuma Yazma Öğretimi”. Bu sebeple rehberimiz buna yönelik olacak. 2005–2006 öğretim yılından itibaren ses temelli cümle yöntemine geçilmiştir.
Ses Temelli Öğretim Yöntemi
2005-2006 yılından itibaren “Ses Temelli Okuma-Yazma Öğretimine geçilmiştir. Bu yöntemde öğrencilere önce sesler öğretilir. Ses ile harf kavramı birbirinden ayrılmıştır. Esas olan seslerdir. Çoğu veli ses ile harfi aynı şey sandığı için okuma-yazma öğretme sürecinde çocuklara yanlış öğretim yapmaktadır. Ses ağzımızdan tek seferde çıkar. Örneğin “s” harf olarak se diye okunurken “s” ses olarak sadece “ssss” diye okunur. Bu artık karıştırılmayan bir konu. Ses Temelli Okuma Yazma Öğretiminde temel amaç öğrencilerin zorlanmadan ve hızlı okumayı ve yazmayı sökmesidir. Sesler Gruplara ayrılmıştır.
İlk-okuma ve yazmaya öğrencilerin anlayabileceği kısa cümlelerle başlamalıdır. Zamanla
bu cümleler kelimelere, kelimeler hecelere bölünmelidir. Daha sonra heceler içindeki harflerin
sesleri sezdirilmeye çalışılmalıdır. Bu çözümlemeler sonunda elde edilen kelime, hece ve sezilen
harflerle yeni cümle ve kelimeler kurulmalıdır. Cümlelerin, kelimelerin ve hecelerin bölünmesini
kolaylaştırmak için öğretmen aynı kelimeleri içine alan cümlelerden, içinde aynı heceler bulunan
kelimelerden yaralanmalıdır. Üzerinde durulan cümle ve kelimeleri öyküler, masallar, tekerlemeler
içinde kullandırmaya önem vermeli ve ilk okuma ve yazma konularının öğrencilerin dikkatini
çekecek nitelikte olması sağlanmalıdır.” (Vural 2000, 48).“İlk-okuma ve yazmaya başlarken programın çizdiği yazı esaslarına uygun olarak büyük
ve küçük harfler birlikte öğretilmelidir. Harflerin biçimlerine ve yazılıp yönlerine satırda
kapladıkları yerlere, büyük harflerin küçük harflerle ilişkilerine, oranlarına gerektikçe öğrencilerin
dikkatleri çekilmelidir. Özellikle harflerin doğru ve örneklere uygun yazılması sağlanmalıdır.”
“Bu programda ilk okuma yazma öğretiminde Ses Temelli Cümle Yönteminin uygulanması benimsenmiştir. Ses temelli cümle yönteminde, ilk okuma yazma öğretimine seslerle başlanmaktadır. Anlamlı bütün oluşturacak birkaç ses verildikten sonra seslerden hecelere,
kelimelere ve cümlelere ulaşılmaktadır. İlk okuma yazma öğretimi, kısa sürede cümlelere ulaşacak
şekilde düzenlenmektedir.
İlk okuma yazma öğretimi boyunca okuma ve yazma birlikte sürdürülmektedir. Okunan
her öge yazılmakta; yazılanlar da okunmaktadır. Yazı öğretiminde, öğrencilerin gelişimine uygun
olan bitişik eğik yazı harfleri kullanılmaktadır.
Bu yöntemin özellikleri, ilkeleri, aşamaları ve bitişik eğik yazıya ilişkin bilgiler aşağıda
verilmektedir:
Ses Temelli Cümle Yönteminin özellikleri:
* Ses Temelli Cümle Yönteminde ilk okuma yazma öğretimi, dinleme, konuşma becerilerinden kopuk sadece okuma-yazma becerilerini geliştirme olarak değil Türkçe öğretiminin beş öğrenme alanı ile birlikte yürütülmektedir.
* İlk okuma yazma öğretimine seslerle başlanması, seslerin birleştirilmesi ile anlamlı heceler, kelimeler oluşturulması ve cümlelere ulaşılması öğrencinin bilgileri yapılandırmasını kolaylaştırmaktadır. Bu yönüyle Ses Temelli Cümle Yöntemi, yapılandırıcı öğrenme yaklaşımına uygun bir yöntemdir.
* Türkçede her harf bir sesi karşıladığından bu yöntem Türkçenin ses yapısına
uygundur.
*Bu yöntem öğrencilerin duyduğu ve çıkardığı seslerin bilincine varmasını sağlamaktadır. Böylece öğrencilerin dil gelişimine (doğru telâffuz, akıcılık, sesleri ayırt etme vb.) katkıda bulunmaktadır.
* Öğrencilerin bütün sesleri öğrenmesi, yazma sürecinde kelimeleri doğru yazmalarını sağlamaktadır.
* Öğrenci yazı ile konuşma arasındaki benzerlikleri görmekte, yazının harflerin birleştirilmesiyle; konuşmanın ise seslerin birleşmesiyle yapıldığını anlamaktadır.
* Öğrencilerin sözlü dilden yazılı dile geçmesini kolaylaştırmaktadır.
* Bu yöntem ilk okuma yazmayı öğrenme sürecinde öğrencilerin bireysel, zihinsel ve sosyal gelişimlerine katkı sağlamaktadır” (MEB 2005, 254).
Ses Temelli Okuma Yazma Öğretiminde Ses Grupları
Ses grupları öğrencilerin ihtiyacına yönelik 200’ten bu yana 3 kez değişikliği uğramıştır. Şu an güncel ses grupları şu şekildedir;
- Ses grubu : ELAKİN.
- Ses grubu : OMUTÜY.
- Ses grubu : ÖRIDSB.
- Ses grubu : ZÇGŞCP.
- Ses grubu : HVĞFJ.
Okuma Yazma Öğretme Süreci
Bu başlıkta okuma-yazma sürecini detaylı bir şekilde ele alacağız.
Sesin Hissettirilmesi
Bu yöntemle okuma yazma öğretirken ilk ses olan “e” sesinden başlanır. Öğrencinin “e” sesini hissetmesi sağlanır. Bunun için e sesi ile ilgili ninniler dinlettirilir. Örneğin “e bebeğim e e ee” ninnisi çocuğun “e” sesini hissetmesi için kullanılan ninnilerden biridir. Aynı şekilde şarkılar ile de sesler hissettirilebilir. Seslerin hissettirilmesi demek çocuğun o sesi öğrenmesi demek değildir. Sadece çocuğun kulağıyla o sesi diğer seslerden ayırt etmesi sağlanır.
Ses Hissettirme Aşaması bittikten sonra öğrencilere ses tanıtılır. Günümüzde sesi tanıtmak için çeşitli materyaller vardır. En çok kullanılan video olarak ya da sunu olarak sesin çocuğa gösterilmesidir. Öğretmenlerde sınıfta öğrencilere sunmak için çeşitli materyaller tasarlarlar. Örneğin son günlerde bayan öğretmenlerimiz “e” sesi şeklinde kurabiyeler yapıp okuma-yazma sürecini eğlenceli hale getirmektedir.
Sesi Okuma ve Yazma
Öğrenci sesi hissedip tanıdıktan sonra yazma sürecine geçilir. “e” sesini önce noktalı çizgiler olan çalışmalardan üstünden geçerler. Ardından kendilerinden e sesini çizgili kılavuz deftere yazmaları beklenir. Bu süreçte öğretmenler sınıfta tüm çocuklara tek tek yardım eder. Sesi deftere yazmak çok önemlidir. Çünkü harflerin yazımı sayesinde öğrenciler o sesi öğrenirler ve yazabilirler. En az bir sayfa öğretilen sesleri defterlerine yazmaları gerekmektedir.
İlk ses olan “e” sesinden sonra diğer bir ses “l” sesidir. Yazımızdaki süreçleri “l” sesine de uyguladıktan sonra sıra “hecelere” gelir.
Hece Oluşturma
“e” ve “l” sesini öğrenen öğrenciler bu iki sesle oluşturulabilecek heceleri oluştururlar.
*el *le *e-le gibi…
Sesler yavaş yavaş öğrenildikçe hece sayısı artar ve hecelerden cümle oluşturmaya başlanır. Hece öğretiminde bazı eğitimciler hece tablosunun faydalı olduğunu bazıları ise yarar sağlamadığını söyler. Ama yapılması beklenen şey hecelerden kelime oluştururken anlamlı kelimeler oluşturulmasıdır. Şunu belirtmeden geçmek istemiyorum. Heceler Açık ve Kapalı heceler olmak üzere ikiye ayrılıyor. Açık Hece : Bir hece sesli harfle biterse böyle hecelere açık hece, sessiz harfle biterse kapalı hece denir. Başka bir tanımla açık hece; tek bir sesli harften meydana gelen veya sesli harfle biten hecelere denir. Çocukların en zorlandığı heceler açık hecelerdir. Örneğin öğrenci el hecesini hemen anlayabilirken le hecesini anlaması zor olabiliyor. Bu durumda bol bol tekrar yapılmalı. Şarkılarla çocuğun mantığı kavranması sağlanmalıdır.
Hecelerden Kelime Oluşturma
Örneğin 1. Grup sesleri çocukların öğrendiğini varsayalım. 1. Grup sesler E,L,A,K,İ,N.
“ka” hecesi ile “le” hecesi birleştirilip “kale” kelimesi oluşturulur. İlk grupta oluşturulabilecek kelime sayısı bir hayli fazladır. Zaten sesler bu yüzden gruplara ayrılmıştır. Bir diğer örnek :
e-la –> ela
la-le–> lale
la-le-li–>laleli
ka-le–>kale
ka-le-li>kaleli
Kelimelerden Cümle Oluşturma
Yukarıda verilen kelimelerin öğrendiğini farz edersek bu kelimelerle ilgili kelimeler oluşturmaya başlayabiliriz.
Ela kale al.
Ela Lale al.
gibi anlamlı ve çocukları zorlamayan cümlelerle başlanmalı ve bu cümleler bol bol okunup tekrar edilmelidir. Oluşturulan cümlelerin uzun olmamasına dikkat edilmelidir.
Okuma-Yazma Öğrenemeyen Çocuğa Nasıl Öğretilir?
Ses Temelli Okuma Yazma Öğretiminde öğrencilerin yüzde 95’i okuma yazmayı 1. sınıfta öğrenebilmektedir. Öncelikle okuma yazmayı öğrenemeyen çocuğun öğrenme güçlüğü var mı incelenmeli gerekirse Rehberlik ve Araştırma Merkezine yönlendirilmelidir. Eğer çocukta öğrenme güçlüğü yoksa yapılabilecek en güzel şey sabırla öğretmeye devam etmektir. Harfleri hızlı bir şekilde vermektense bir harfi anlayım kavraması için ona yeterince süre verilmelidir. Bir sesi tam olarak kavradığından emin değilsek diğer sese geçmemeliyiz. Bu şekilde evet geç öğrenebilir ama en en fazla 2 . sınıfta arkadaşlarına yetişmiş olur. Bunun için tabi ki çocuğa destek olmalı evde en az 1 saatimizi çocuğa ayırmalı bol bol okumasını çalışmasını sağlamalıyız. Okulda da eğer imkan varsa öğretmen bireysel olarak ilgilenmelidir. Kalabalık sınıflarda bu pek mümkün olmuyor.
Etiketler: Okuma yazma öğretim yöntemleri ve teknikleri
Çocuğumun öğretmeni hiç ilgilenmiyor diye düşünüyorsanız şu yazımıza göz atabilirsiniz.
